در حال بارگذاری ...
کارگردان نمایش «خورشید کاروان»:

نگذاریم چراغ نمایش در تالار مرکزی قم خاموش شود

سید محمد جواد طاهری اجرای عمومی نمایش «خورشید کاروان» نوشته مهدی متوسلی را از ۲۰ مهرماه در تالار مرکزی قم آغاز کرده است. به ‌بهانه این اجرا تئاتر قم با سید جواد طاهری کارگردان این نمایش گفت‌وگویی انجام داده که در ادامه می خوانید.

سید جواد طاهری متولد ۱۳۴۹در شهر قم است. وی فعالیت نمایشی خود را در قم از سال ۱۳۶۵ با نمایش «صبح قریب» نوشته رضا پوررضائیان به کارگردانی حسن حسینی آغاز کرد. در سال ۱۳۶۸ نیز در نمایش «حضور» به کارگردانی حسین پارسایی بازی کرد و اولین تجربه کارگردانی خود را با نمایش «صد بار اگر توبه شکستی بازآ» انجام داد که در پی آن کارگردانی نمایش های: خارودل، عود بر آتش، یکی بود یکی نبود، خاله ادیسه، جنگ کور، داروگیر پهلوان، شیرین به روایت امروز، مردی در بند، افرا، مرگ در ساعت مرغابی، پروانه در آتش، خواهر عشق، حنانه، مسافران و ... را برعهده داشت. همچنین در نمایش های قصیده بلند باران، بانوی بی نشان، خورشید کاروان، شکفتن، عشق روی خرپشته، زخم مدینه، از خاک تا افلاک، کانال کمیل، در قاب ماه و ... به عنوان بازیگر به ایفای نقش پرداخت که تعدادی از این نمایش ها در جشنواره های مختلف تئاتری حضور یافت و جایزه هیئت داوران را کسب کرد. کارهای تصویری طاهری بازی در تله تئاترِ شبیه پدر، تپه افلاک و سریال های یوسف پیامبر، چهل سرباز، غروب بی پایان و همچنین فیلم های سینمایی «آسو» و «ملک سلیمان»، کاری از شهریار بحرانی بود.

 

از کارگردانی نمایش خورشید کاروان بگویید همانطور که در نمایش دیده شد تعداد بسیاری بازیگر فرعی و کودک حضور دارد. چگونه و در چه مدت زمانی این نمایش آماده شد؟

بیش از دو ماه برای تمرین این نمایش زمان صرف شد و عوامل این نمایش به همراه هنروران آن به عنوان همسرا، فرشتگان و کاروانیان بالغ بر ٦٠ نفر و از هنرمندان استان قم هستند.

 

متن خورشید کاروان نوشته مهدی متوسلی است آیا تغییری در متن و کارگردانی شکل دادید؟

در سالیان گذشته کارگردانی سلسله نمایش های «خورشید کاروان» که توسط موسسه فرهنگی فدک تهیه شده است، به عهده حسین مسافرآستانه و محمود فرهنگ بود. متن نمایشنامه «خورشید کاروان» را یک آیین سوگوارانه برای ایام عاشورا می دانم. از لحاظ حسی، فضای دراماتیک تعزیه وار دارد. با اینکه سال ۷۷ بازیگر این نمایش بوده ام، تصمیم گرفتم با اندک تغییر این متن را کارگردانی کنم و کمی نگاه متفاوت داشته باشم تا نمایشنامه به ساختار دراماتیک نزدیک تر شود.

 

شما وضعیت کنونی ساخت نمایش های تاریخی و مذهبی با توجه به ابعاد محتوایی و ساختاری را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

۲۷ سال پیش در کشور ساختار نمایش های دینی آیینی با اتکا به عناصر ساختاری تعزیه رایج شد که در آن تکیه بر تحریک احساسات تماشاگر و به عبارتی سوگواری در این نمایش ها غالب بود و گروه ها کمتر به ساختار دراماتیک توجه داشتند. در اصل می توان یکی از اهداف اجرای نمایش را سوگواری و مراسم آیینی نام برد، البته با حضور تماشاگران؛ همانطور که تماشاگر در تعزیه مشارکت آیینی دارد. سعی شده در این نمایش ها از ساختار دراماتیک و کلاسیک استفاده شود اما بخش هایی دچار تناقضاتی می شود یکسری از علت و معلول هایی که در متون پای بند به ساختار هستند در این نمایش ها ضعیف تر به چشم می خورد. اما همین که موضوعات دینی، مذهبی و اعتقادی در قالب نمایش های مذهبی اجرا کنند جای ارزش گذاری است. گروههایی که با این شیوه به اجرا پرداخته اند کم نیستند این گروهها متکی به حمایت ارگان های دولتی و حتی مردم نهاد هستند که عدم حمایت باعث شده این کارها در مدتِ کوتاه و زمانِ کمتر اجرا شود. 

 

بعضاً شنیده می شود مشکل کمبود متن مذهبی وجود دارد شما راهکاری برای حل این مشکل پیشنهاد می دهید؟

راهکارهای بسیاری وجود دارد، مرکز هنرهای نمایشی کشور و معاونت وزارت فرهنگ و ارشاد بصورت جدی توجه ویژه ای به این موضوع داشت و حتی در گذشته به صورت مستقل ستادی را مخصوص تولید نمایش های مذهبی اختصاص دادند اما در حال حاضر فعالیت چشمگیری وجود ندارد و من قصد وارد شدن به این موضوع و آسیب شناسی آن را ندارم. قطعا نمایش های مذهبی نیاز به نویسنده دغدغه مند دارد اگر نویسنده در راستای این موضوع اثری را به جا بگذارد آن اثر متفاوت تر خواهد بود تا اینکه به نویسنده سفارش نوشتن متن مذهبی بدهیم و یا درقالب جشنواره به استخراج نمایشنامه بپردازیم. تاریخ معاصر نشان داده این نوع سفارشات و جشنواره ها نتوانسته آثار قابلِ دفاعی تولید کند. جایی که اعتقادات و دغدغه نویسنده، کارگردان و عوامل گروه در میان بوده  به یقین نتیجه بهتری حاصل شده است سفارش دادن به نویسنده جهت نوشتن این گونه متون اصلا اعتقاد بنده نیست در ابتدا باید افرادی که دغدغه نوشتن در ارتباط با این موضوعات را دارند شناسایی کنیم سپس به این افراد کمک کنیم تا بتوانند ساختاری را برای این گونه نمایش تبیین کنند.

 

داستان نمایش «خورشید کاروان» چیست؟

با ورود کاروان در دیر سئوالاتی ذهن راهب نصرانی را مشغول می کند. این که سرهای بریده برای چه کسانی ست؟ این کودکان متعلق به کیستند؟ و این خاندان چه کرده اند که این طور با آنها برخورد شده است؟ در نهایت به یک مکاشفه ای می رسد و پی به اصل و نَسب خاندان این کاروان می برد سپس درخواست می کند تمام ثروتش را به اشقیا بدهد تا بتواند یک شب به واگویه درونی با سر بپردازد. در نهایت با اشاره به مظلومیت و معصومیت این خاندان راهب اسلام می آورد. راهب درمی یابد ادامه دهنده دین مسیح که در کتاب مقدس به نام های، شبر و شبیر آمده از این خانواده هستند و به وعده مسیح که در کتاب مقدس آمده پی می برد و ایمان می آورد.

 

همانطور که می دانیم این نمایش در سالهای گذشته نیز در قم روی صحنه رفت امسال شما کارگردانی این نمایش را بر عهده دارید چه چیز توجه شما را برای شروع کار جلب کرد؟

اعتقاد ما بر این است که قم می تواند پایگاه تولید نمایش های مذهبی و دینی باشد. باتوجه به اینکه محوریت حوزه علمیه در قم است و این موضوع دید مذهبی به این شهر داده پس بهتر است پیوندی بین هنر دینی و مسائل فقهی و اسلامی ایجاد شود. هم آن عزیزان دغدغه کمتری در حوزه تئاتر داشته باشند و هم هنرمندان تئاتر، دل مشغولی کمتری نسبت به حساسیت های این عزیزان پیدا کنند.

 

از روند اجراهای نمایش بگویید؟

این نمایش توسط گروه های مختلف داخل و خارج از کشور روی صحنه رفته است

از ۲۰ مهرماه در تالار مرکزی شهر قم در حال اجرا هستیم. پیشنهادهای دیگری برای اجرای این تئاتر داریم که بعد از قم، به شهرستان های دیگر می رویم. این نمایش در تهران هم توسط گروه فرهنگی فدک با بازیگران قدیمی و با فرم قبلی این نمایشنامه قرار است، در تالار اندیشه حوزه هنری روی صحنه برود.

 

این روزها با وجود راه اندازی تالار مرکزی شهر، مشکل کمبود سالن های نمایشی در استان قم به چشم می خورد. شما چگونه این مشکل را برطرف کردید و در سالن اصلی تالار مرکزی اجرا خواهید رفت؟

بعد از ۴۰ سال یک تالار نمایش در قم ساخته شده است. ظرفیت این تالار ۶۰۰ نفر است و امکانات بسیار خوبی دارد. از بُعد تبلیغاتی، افتتاح این تالار با نمایش « خورشید کاروان» کاری عاشورایی و بدون حضور مسئوولان و روبان پاره کردن بوده است و با اجرای یک نمایش این تالار افتتاح شد. تئاتر در قم به خاطر محدودیت های سالن و امکانات موجود، مانند تمامی شهرستان ها معذوریت دارد اما از لحاظ بودجه قم نیز مانند شهرستان های دیگر دچار مشکل است.

 

با توجه به صحبت هایی که انجام شد شما نگران چه مواردی هستید؟

نگرانی من این است که بعد از اجرای نمایش عاشورایی «خورشید کاروان»، چراغ نمایش در تالار مرکزی خاموش شود. این مجموعه دارای ۳ سالن است، سالنی با ظرفیت ۱۸۰ نفر به نام «چهارسو»، یک سالن با ظرفیت ۱۴۰ نفر به صورت بلک باکس و یک سالن آمفی تئاتر ۶۰۰ نفره. ای کاش می شد ما برای این تالار برنامه ریزی می کردیم تا به طور مستمر در اختیار هنرمندان قرار گیرد.

 

همانطور که می دانیم بیشترِ نمایش های مذهبی به صورت رایگان روی صحنه می رود. نظر شما در این رابطه چیست؟

قرار نیست ما نمایش مذهبی داشته باشیم و فرض را بر این بگذاریم که مردم رایگان به تماشای کار بنشینند. تماشاگر باید برای تئاتر ارزش قائل شود و هزینه ای حتی اندک بپردازد تا هنرمندان تئاتر دلخوش شوند و تولیدات جدید داشته باشند. معتقدم نمایش مذهبی هم هزینه های خودش را دارد و مردم باید این واقعیت را بپذیرند و مشارکت کنند. همان طور که نمایش های دینی، مذهبی ما به سمت تئاتر مشارکتی و یک آیین مشارکتی می رود به نظرم در نوع حمایت های مالی و مادی هم باید این اتفاق شکل گیرد.

 

نظر شما راجع به گیشه و فروش بلیط چیست؟ این نمایش از طرف ارگان یا موسسه ای حمایت شد؟

برای اولین بار در قم برای یک کار مذهبی نیز گیشه تعریف کرده ایم. بار همه هزینه های اثر نباید بر دوش ارگان یا جای خاصی باشد. در حال حاضر شرایط اقتصادی جامعه را می دانیم، اگر به انتظار این مسئله بنشینیم که ارگانی بخواهد کمک کند قطعا تئاتری روی صحنه نخواهد رفت.

 

«خورشید کاروان» از سمت ارگان و یا نهادی حمایت شد؟

در استان قم با حمایت دو ارگان محترم اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی و بنیاد روایت فتح تهران و همکاری همه جانبه ی انجمن هنرهای نمایشی استان قم این کار را به سرانجام رساندیم و البته بازتاب بسیار خوبی داشتیم.

 

استقبال تماشاگران چگونه بود؟

هر شب سالن پر از مخاطب است، ما از روز اول که بلیط فروشی را آغاز کردیم، سالن خالی از مخاطب نبوده و شبی ۵۰۰ تا ۶۰۰ نفر تماشاگر داشته ایم. این نمایش نظر مثبت تمامی علما و مراجع را جلب کرد.

 

در پایان تشکر می کنم از آقای نوبخت مسئول انجمن نمایش استان قم که پیگیری های نشست خبری، خبر رسانی و اطلاع رسانی را به درستی و با محبت زیاد انجام دادند و در شب های تمرین و اجرا همراه ما بودند امید توفیق روز افزون برای ایشان دارم و امیدوارم روز به روز شاهد تولید آثار ارزشمند باشیم.




نظرات کاربران