در حال بارگذاری ...
نویسنده و کارگردان نمایش «آلاء» :

تئاتر را برای اهالی حقیقی اش سالم و زیبا نگه داریم

گفتگوی تئاتر قم با محمد رضا شاه مردی کارگردان نمایش «آلاء» منتخب حضور در بیستمین جشنواره تئاتر استانی قم

محمدرضا شاه مردی متولد ششم مرداد 1364 ؛ دارای مدرک کارشناسی ادبیات نمایشی و هم اکنون هم دانشجوی ترم سوم کارشناسی ارشد ادبیات نمایشی؛ تاکنون نمایش های«آه مریم»، «یک شب گمشده»، «بنام حسین»، «شبنم و شب زباله»، «روز عزیز مُرده»،«قصه آژاکس»، «روی ریل روشنایی»، «امیر کبیر»، «بگو حرام»، «باطل السحر»، «خدا خوب است» و«آلاء» را کارگردانی کرده و تا کنون حدود بیست نمایش نامه را نوشته است؛ از جمله جوایزی که دریافت کرده جوان برتر ایران در رشته نمایش نامه نویسی و دریافت جایزه از دست رئیس جمهور؛ کارگردانی اول شانزدهمین جشنواره استانی تئاتر قم، کارگردانی اول بیست و ششمین جشنواره تئاتر منطقه ای فجر؛ کارگردانی، نمایش نامه نویسی و طراحی لباس اول در نوزدهمین جشنواره استانی تئاتر قم، دو بار حضور در دوره های سی و سوم و سی وششم جشنواره بین المللی تئاتر فجر و ... را می توان نام برد. به تازه گی از وی در سیزدهمین جشنواره تئاتر رضوی برای نمایشنامه آلا تقدیر شد. به تازگی مدیریت هنرستان پسرانه هنرهای زیبای استان قم به شاه مردی محول شده گفتگوی تئاتر قم با ایشان را در ادامه می خوانید.

 

شما مسئول گروه تئاتر طراوت، یکی از گروه های ثبت شده  و فعال استان هستید برای ما از چگونگی شکل گیری این گروه بگویید؟

در سال 1381 عده ای از دانش آموزان فارغ التحصیل دبیرستان بعثت قم و دبیرستان آیت الله کاشانی، همچنین عده ای فعالان جشنواره تئاتر دانش آموزی آن سالها، گرد آمدیم و بعد از گفتگوهای فراوان و انتخاب نام و مدیر و محل تمرین برای گروه، بطور رسمی فعالیت خود را آغاز کردیم؛ یک سال بعد به عنوان سازمان مردم نهاد در سازمان ملی جوانان وقت مجوز فعالیت دریافت کردیم و عمده تمرینات و برنامه های خود را به فرهنگسرای جوان منتقل کردیم؛ در سال 1388 نیز از وزات کشور جمهوری اسلامی ایران مجوز فعالیت دیگری دریافت کردیم و بعدها در طرح ساماندهی گروه های نمایشی سراسر کشور پروانه فعالیت از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی را نیز اخذ کردیم و تاکنون به فعالیت خود ادامه داده ایم.

 

بعداز کارگردانی نمایش های تاریخی چطور به این شیوه ی اجرایی رسیدید؟

توصیه بسیاری از اساتید حقیر این بود که برای تقویت این حوزه فکری، برای تحول و تنوع در پرداختن به آثار تاریخی بد نیست که به سراغ متن و فضایی متفاوت بروم؛ خب علاقه من به تاریخ بسیار بسیار زیاد است، من معتقدم تاریخ بزرگترین درس ها را برای مردم امروز دارد؛ امیر المومنین علی (علیه السلام) در نامه ها و خطبه ها و احادیث فراوانی به اهمیت تاریخ پرداخته است، متاسفانه مردم ما بسیار کم تاریخ می خوانند و شاید بخش عمده ای از مشکلات ما متوجه همین موضوع است، بهر حال همچنان جدی ترین علاقه من تولید آثار تاریخی ست ولی «آلاء» فرصت و تجربه ای بود تا خود و گروهم را در شیوه و متدی دیگر مورد آزمایش قرار دهیم و امیدوارم این تلاش و تجربه مورد پسند مردم واقع شده باشد.

 

شما در نمایشتان از سرکار خانم مهری آل آقا استفاده کردید چطور به این نتیجه رسیدین؟

نقش ننه خورشید نقش بسیار مهم و پیچیده ای بود، اساسا نمایش آلاء نمایشی پیچیده در مبانی فکری و محتوایی همچنین در فُرم است، مهری آل آقا از جمله بازیگرانی ست که ضمن بهره مندی از تجربه ای بسیار سنگین از نزدیک به سه دهه حضور در سینما، تئاتر و تلویزیون؛ فردی بسیار مهربان، کوشا، خونگرم و متواضع است و این، همان ویژگی های مثبتی ست که من همیشه از گروه خودم می خواهم، در هر صورت این افتخار من بود که یک همکاری بسیار خوب با این بانوی سینمای ایران داشتم.

 

استفاده از بازیگر غیر بومی سختی های خود را دارد به ویژه آنکه بازیگری مثل خانم آل آقا مدام در پروژه های مختلف حضور دارد و هماهنگی و برنامه ریزی های خاص خود را می طلبد، چگونه از پس مشکلات برآمدید؟

خب طبعا سختی ها و مشکلات خاص خود را دارد؛ ولی خدا را شکر با برنامه ریزی و روحیة مدیریتی که خانم آل آقا داشتند تمرینات بسیار بسیار پیش خوب رفت.

 

نحوه ی انتخاب بازیگر و سایر گروه چطور شکل گرفت؟

من همیشه در انتخاب بازیگر بسیار حساس هستم، شاید بیش از یک ماه بررسی و رصد صورت گرفت، شاید خیلی ها فکر می کنند شاه مردی یک عده را دور خود دارد که همیشه از آنها استفاده می کند، ولی این طور نیست، کارنامه من نشان می دهد که حجم گسترده ای از هنرجویان و هنرمندان با من همکاری داشته اند و البته عمدتا همکاری های موفقی بوده است؛ شاید در آلاء همان دوستانی حضور دارند که تجربه همکاری های قبلی با حقیر را نیز داشتند ولی انتخاب آنها به این سادگی نبود؛ بنده هم به مسائل فنی و تکنیکی و هم به مبانی اخلاقی وفکری بسیار حساسم و البته به دلیل تمرینات متفاوتی که دارم به دنبال آدم های همراه هستم نه کسانی که خود را در یک گونه فکری بسته اند و در فضاهای متنوع و متفاوت دچار مشکل می شوند؛ عوامل نیز با دقت تمام و با بررسی تمام نیازهای اثر انتخاب شدند که خدا را شکر همگی در اجرای وظایف خود بی نظیر و کوشا بودند.

 

چطور به ایده‌ی نمایشنامه و نحوه‌ی اجرایی رسیدید؟

قصه نمایش نامه آلاء با الهام از زندگی واقعی یکی از اقوام من شکل گرفت اما بعدترها با اندیشه و رویکردی که در ذهن داشتم تغییرات بسیار بسیاری کرد و در اجرا نیز از میان گونه های مختلف در نهایت به دلایل فنی به این نوع اجرا رسیدیم که ترجیح می دهم درباره دلایل آن توضیحی ندهم .

 

نمایش را در چند سطر خلاصه کنید؟

نمایش آلاء قصه پیرزنی ست بنام ننه خورشید که تصمیم دارد با ویزای تجاری به زیارت خانه خدا برود اما در فرودگاه عربستان دچار مشکلات قانونی برای ورود به این کشور شده و التهابات و اتفاقات از اینجا شروع می شود.

 

آلاء چندمین تجربه‌ی نویسندگی شماست؟ آیا ابتدا متن نوشته شد یا اینکه در طولِ اجرا به متنِ کلی رسیدید؟

نمایش نامه آلاء را سال 90 نوشتم، اما هیچ وقت فرصت اجرای آن فراهم نشد، یک بار به کارگردانی خانم سمیرا منزه در مجتمع سیرنگ مورد خوانش گرفت و یک بار هم خود من آن را نمایش نامه خوانی کردم، چند جایزه هم در مسابقات نمایش نامه نویسی دریافت کرد ولی هرگز فرصت اجرای آن فراهم نشد تا اینکه امسال قسمت شد تا به دلایلی این نمایش نامه را تجربه کنیم.

 

ترجیح می دهید طرح و متن از خوتان باشد یا از متن های دیگران هم استفاده کنید؟

خب من ذاتا نمایش نامه نویس هستم تا کارگردان؛ ایده ها، آرا، اندیشه ها و قصه ها هیچ وقت دست از سر من بر نمی دارند و مدام در حال نوشتن هستم و طبعا شوق به روی صحنه بردن آنها توسط خودم این انگیزه برای نوشتن را چند برابر می کند؛ من به جز یک متن از استاد محمد چرمشیر به نام «روز عزیز مرده» هرگز متن نمایش نامه نویس دیگری را کار نکرده ام ولی بسیار بسیار دوست دارم که روزی از دو استاد خوب خودم بهرام بیضایی و نغمه ثمینی متنی را کارگردانی کنم؛ چون می دانم تجربه ای گرانسنگ خواهد بود.

 

اگر در شرایطی قرار بگیرید که مجبور باشید یک نمایشنامه خارجی و یک نمایشنامه ایرانی، یکی را برای اجرا انتخاب کنید، کدام را برمی گزینید؟

خب هر کدام تجربه و قشنگی خود را دارد، آثار کلاسیک خارجی بسیار پر محتوا و پر تنش و پر کنش هستند، آثاری مثل آژاکس، الکترا، مده آ، ادیپ، یا آثاری مثل هملت، مکبث، لیر شاه همیشه برای کارگردانان اهل تجربه بسیار شیرین و جذاب است؛ آثار ایرانی بسیار خوبی نیز وجود دارند که طعم تجربه آنها قطعا بی نظیر است، در سوال قبلی عرض کردم که خیلی دوست دارم متن هایی از بهرام بیضایی و نغمه ثمینی را کارگردانی کنم، در متون خارجی نیز یک اقتباس از الکترا را سالهاست که نوشته ام و منتظر روزی هستم تا خود را در قواره پرداختن به آن ببینم.

 

موسیقی و طراحی صحنه تا چه میزان در خدمت نمایش شما بود؟ این برای شما راضی کننده بود؟

تمام بخش های یک اثر برای من بسیار حائز اهمیت است و برای هر کدام ساعت ها، روزها و ماه ها فکر و مشورت دارم، از پوستر و لباس گرفته تا مسائل اساسی تر، هیچ چیز بی اهمیتی وجود ندارد، همه چیز باید با دقت از هر نظر سنجیده شود، البته تمامی بخش های کار من در یک فرآیند تمرینی و در آغوش کشف های مختلف همه اعضای گروه شکل می گیرد؛ موسیقی و صحنه در این کار مبتنی بر همان آراء کلی ما انتخاب شد که به نظرم راضی کننده و موفق است.

 

استقبال مردم و هنرمندان از نمایش چگونه بود؟

هنرمندان البته کم لطفند، به ویژه هنرمندان تئاتر، من و گروهم همیشه در کنار هم به تماشای نمایش ایشان می نشینیم ولی متاسفانه تئاتری های قم قدری به حقیر و گروهم کم لطفند و هر چند درست نیست این را بگویم ولی به نظرم حسادت حدی دارد؛ همه ما در کنار هم معنا پیدا می کنیم و اگر ضعف و کاستی وجود دارد همه باید به همدیگر کمک کنیم؛ متاسفانه خیلی از دوستان جایگاه حقیقی خود را گم کرده اند و با منم منم تیشه به ریشه خودشان و هنر شهرشان می زنند؛ ما همواره مرام خود را بر حمایت از تک تک دوستان قرار داده ایم اما باید بگویم کم کم به این نتیجه رسیده ایم شاید ما هم باید مسیرمان را عوض کنیم و با بعضی ها مثل خودشان باشیم، گروه طراوت گروه کمی نیست، گروه کوچکی نیست، ما همیشه دستبوس اساتید و بزرگان شهرمان هستیم و بسیار علاقه مندیم که این فضای مسموم با همدلی و یکدلی فرد فرد اهالی تئاتر این شهر درمان شود؛ کینه ها، حسادت ها، زخم زبان ها کنار بروند و همه باورمندانه به دوستی و مهربانی فکر کنند و تئاتر را برای اهالی حقیقی اش سالم و زیبا نگه داریم.

 

راجع به فرهنگِ گیشه و فروش بلیط در استان قم بگویید؟

این موضوع سر دراز دارد؛ مردم نشان داده اند که اگر اطلاع رسانی درست صورت بگیرد در کنار هنرمندان هستند و از ایشان حمایت می کنند؛ اما نهادهایی نظیر شهرداری و صدا و سیما، همچنین رسانه های مختلف دیگر باید همکاری های گسترده تری با اهل تئاتر داشته باشند تا تئاتر از حمایت های دولتی مستقل شده و با تکیه بر حمایت های مردمی رشد حقیقی خود را دنبال کند.

 

چه ارگان و نهادی در طول اجرا از شما حمایت کرد؟

در ابتدا باید از حمایت های بی دریغ اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان و انجمن هنرهای نمایشی قم تقدیر کنم که خالصانه و با تمام بضاعت خود ما را یاری کردند؛ شهرداری و شورای شهر نیز در اختصاص جایگاه تبلیغات شهری ما را کمک کردند و فرهنگسرای جوان نیز محل تمرین را به ما اختصاص داد.

 

این چندمین تجربه حضور شما در جشنواره استانی است؟
دو بار به عنوان نمایش نامه نویس و پنج بار به عنوان نمایش نامه نویس و کارگردان در جشنواره استانی شرکت داشته ام، سال 90 نویسنده پهلوون گردون و سال 92 نویسنده تاریک خانه درد بودم و در سال های 91 قصه آژاکس، 93 امیر کبیر، 94 بگو حرام و 96 باطل السحر را در جشنواره استانی تئاتر قم داشتم.

 

نظر خودتان را راجع به برگزاری جشنواره ها بگویید؟

جشنواره اگر به رشد کمی و کیفی تئاتر کمک کند قطعا مفید است و گرنه جز حاشیه سازی و دردسر چیزی در بر نخواهد داشت؛ جشنواره محلی برای عرضه توانایی و داشته هاست، موقعیتی برای آزمون و خطا و فضایی برای آموختن از یکدیگر است، تا در نهایت آثاری تولید شود که مذاق مخاطب خوش آید، همه باید بدانیم که در تئاتر اصل اول و آخر مردم هستند، هیچ چیز بالاتر از رضایت آنها نیست.

 

به نظر خودتان نمایش آلاء امسال منتخب شرکت در جشنواره بین المللی فجر خواهد بود؟ چقدر شانس جایزه گرفتن در جشنواره پیش روی را برای خود متصور هستید؟

ما تلاش خود را کرده ایم، ما قائل به انجام وظیفه ایم، جایزه در درجه دوم اهمیت قرار دارد، مهم این است که احساس کنیم چیزهای زیادی یاد گرفته ایم.

 

نظرتان راجع به نقد نمایش چیست؟ آیا در طول اجرای عموم  از نمایش شما نقدی انجام شد؟

نقد اگر همراه با دانش، انصاف و با نیت پیش برندگی باشد همیشه سازنده و مفید بوده و من همیشه از آن استقبال کرده ام، من همواره در مراحل تمرین خود از دوستان و اساتید دعوت می کنم تا نمایشم را ببینند و نقد کنند تا ایرادات را برطرف کنم و روز به روز اتفاقات تازه ای در کارم رقم بخورد، در طول مدت اجرا هم از بسیاری تماشاچیان خواستم تا ایرادات کارم را به من بگویند و خوشبختانه نقدها و صحبت های بسیار خوبی شنیدم که قطعا برای جشنواره استانی از آنها استفاده می کنم و شک ندارم اجرای بهتری پیش رو خواهم داشت.

 

همانطور که مطرح شد، مدیریت جدید هنرستان هنرهای زیبای پسرانه استان قم به شما محول شده از تاثیر تحصیلات نمایشی بر هنرجویان استان قم بگویید؟

بحث هنرجویان در قم همیشه جزء دغدغه های جدی من بوده و به نظر من نبود یک ساختار نظام مند در آموزش، پرورش، رشد و ظهور این عزیزان در عرصه فعالیت حرفه ای هم موجب نا امیدی های گسترده در این نسل شده و هم رخوتی عمومی را در بدنه حرفه ای تئاتر قم ایجاد کرده که صد البته علیرغم همه پیشرفت های حال حاضر قم، قابل تامل و رصد است؛ به نظرم می بایست فضای هنرجویی دارای تعاریف، ساختارها و رویکردهای مشخص شود تا عزیزانی که وارد این عرصه می شوند هم زمینه رشد صحیح و درست را پیدا کنند و هم عرصه و شرایط برای فعالیت عملی ایشان فراهم شود؛ خود هنرجویان نیز در این فضای موجود مقصرند، همه ما باید آگاه باشیم که تئاتر هنر اخلاق و هنر ادب است و همه باید همیشه خود را هنرجوی تئاتر بدانیم و لحظه ای نه از احترام و ادب و آموختن از نسل های پیش تر دریغ کنیم و نه از مطالعه و مشاهده و تلاش و تجربه دست بکشیم؛ هنرستان هنرهای زیبای قم قطعا پایگاهی جدی، رسمی و اثر گذار در رشد و نمو عزیزان علاقه مند به هنر است که انشالله سعی داریم با بهره مندی از همه ظرفیت های موجود؛ قدم های بزرگ، موثر و جدی برداریم و من این قول را می دهم که نسل حال حاضر هنرستان یکی از نسل های طلایی هنر قم می شوند.

 

سطح تحصیلات و سواد بر هنرجویان چه تاثیری دارد؟

آموختن و آموختن و آموختن تنها راه موفقیت در هنر است؛ شاید نیروها و استعدادهای غریزی بتوانند فرد را تا مرحله ای از موفقیت پیش ببرند اما قطعا هم این مسیر کند و مقطعی بوده و هم هیچ پایان خوشی برای آن قابل تصور نیست؛ هنر امروز جهان چه در رشته تئاتر و چه در عرصه های دیگر صاحب اندیشه ها، تکنیک ها، آرا و نظرات مختلف است که بدون آگاهی از آنها قدم گذاشتن در این عرصه چیزی جز شکست، سر خوردگی و انزوا برای افراد نخواهد داشت.

 

به عنوان مدیر هنرستان هنرهای زیبا طرح و ایده ای جدید برای دانش آموزان این رشته دارید؟

بله؛ طرح ها و ایده های بسیار زیادی وجود دارد که عموما ساختاری و ریشه ای بوده و انشالله آرام آرام برای اهالی قم روشن می شود؛ هدف ما در هنرستان هنرهای زیبای قم توجه جدی به نسلی ست که می تواند نسلی درخشان، اندیشمند، با دانش و موثر باشد.

 

آینده این مسیر را چگونه ارزیابی می کنید؟
نسل امروز دچار آسیب های فراوانی ست، جامعه نیز در چنگال گسست نسلی، چالش های اقتصادی و وادادگی های فکری ست؛ جوانان و نسل امروز در شرایط حساسی زیست می کنند و اگر امید، انگیزه و انرژی همراه با دانش، تجربه و تلاش به ایشان منتقل شود؛ بی شک آینده ای روشن در انتظار همه خواهد بود؛ هنر در ذات خود پاک، مطهر، مقدس و نیرو بخش است و یقینا نسل هنرمندان جوان و هنرجویان با اصالت و با انگیزه نسلی طلایی و درخشان خواهند بود اما عرض کردم که نباید ادب، اخلاق و تواضع را هرگز فراموش کنند.

 

نکته پایانی؟
همدیگر را از تئاتر کار کردن خسته نکنیم، حال هم را بد نکنیم، به کسانی که متعلق به این فضا هستند کمک کنیم و مابقی که متعلق به فضای معطر تئاتر نیستند را از تئاتر کنار بگذاریم، به هم لبخند بزنیم و باور کنیم که در تئاتر، هیچ کس جای هیچ کس را تنگ نکرده و در آخر این تک بیت: طعنه بر ما مزن ای دوست که خود معترفی / دف زنان بر سر بازار به رسوایی خویش




نظرات کاربران